Νέο σύστημα στην εποπτεία τραπεζών, ασφαλιστικών και χρηματαγορών

Την τελική έγκρισή του σε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων που θα οδηγήσει σε θεμελιώδεις αλλαγές, στο τρόπο εποπτείας των τραπεζών, των χρηματαγορών και των ασφαλιστικών εταιριών, από το 2011 έδωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 

Το νέο αυτό σύστημα θα παρέχει καλύτερη προστασία ώστε να μην επαναληφθούν περιπτώσεις όπως η κρίση στην τράπεζα Fortis, η απαγόρευση ανοιχτών πωλήσεων στη Γερμανία και οι απώλειες των κατόχων ασφαλειών ζωής στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω της κατάρρευσης της Equitable Life. Το νέο σύστημα θα ενισχύσει, ακόμη, την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και θα παράσχει μεγαλύτερη προστασία στους επενδυτές.

Θα συσταθούν τρεις νέες Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές (ΕΕΑ) οι οποίες θα αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες εποπτικές επιτροπές. Η δυναμική του ρόλου τους θα ξεπερνά κατά πολύ τον απλό συμβουλευτικό ρόλο που ισχύει με το παρόν σύστημα, και η δυνατότητα να αποκτήσουν ακόμα περισσότερες αρμοδιότητες εξασφαλίζεται με μία ισχυρή ρήτρα επανεξέτασης. Θα συσταθεί επίσης το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ) που θα είναι αρμόδιο για τον έλεγχο και την παροχή προειδοποίησης σε περιπτώσεις συσσώρευσης κινδύνων στην οικονομία της ΕΕ.

Κάποια κράτη μέλη, και ειδικότερα αυτά που έχουν μεγάλα χρηματοπιστωτικά κέντρα, υποστήριξαν την προσέγγιση περιορισμένων μεταρρυθμίσεων. Αυτό οδήγησε σε σημαντική μείωση του πεδίου εφαρμογής των προτάσεων της Επιτροπής και το ΕΚ τις θεώρησε ανεπαρκείς. Οι εισηγητές του ΕΚ υποστήριξαν από την αρχή την ανάγκη σημαντικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να γίνεται καλύτερα αντιληπτός ο κίνδυνος, μέσω της βελτιωμένης επικοινωνίας μεταξύ των εθνικών αρμόδιων αρχών.

Η τελική συμφωνία προβλέπει την μετατροπή των συμβουλευτικών επιτροπών σε αρχές εποπτείας με ισχυρό και δυναμικό ρόλο. Οι ΕΕΑ θα έχουν νέες εξουσίες σε ότι αφορά τη διευθέτηση διαφωνιών μεταξύ εθνικών αρμόδιων αρχών και την προσωρινή απαγόρευση ορισμένων χρηματοπιστωτικών προϊόντων και δραστηριοτήτων που απειλούν την εύρυθμη λειτουργία και την ακεραιότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Εάν οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν αναλάβουν δράση τότε οι ΕΕΑ μπορούν να εκδώσουν μεμονωμένη απόφαση απευθυνόμενη προς ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, π.χ. μία τράπεζα, με την οποία θα απαιτούν να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο.

Οι ΕΕΑ αναλαμβάνουν, επίσης, ρόλο και σε ότι αφορά τη διασφάλιση της συνεπούς και συνεκτικής λειτουργίας των εθνικών σωμάτων εποπτών για τα διασυνοριακά ιδρύματα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

ΕΕΑ: Ρόλος μεσολαβητή

Σε περιπτώσεις διαφωνιών μεταξύ των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών, οι ΕΕΑ μπορούν να  απαιτήσουν να υπάρξει διαδικασία διαμεσολάβησης με δεσμευτική ισχύ ώστε να επιλυθεί το θέμα. Εάν δεν επιτευχθεί μία τέτοια συμφωνία, οι ΕΕΑ μπορούν να εκδώσουν μεμονωμένη απόφαση απευθυνόμενη προς το εκάστοτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Οι ΕΕΑ μπορούν να αναλαμβάνουν ρόλο μεσολαβητή με δική τους πρωτοβουλία , και όχι μόνο κατόπιν αιτήματος κάποιας εθνικής αρχής.

Οι ΕΕΑ θα παρακολουθούν την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Αν μια αρμόδια αρχή έχει εφαρμόσει πράξεις κατά τρόπο που φαίνεται να παραβιάζει τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης , μπορούν να απευθύνουν στην οικεία αρμόδια αρχή σύσταση. Εάν παρόλα αυτά η αρμόδια αρχή δεν συμμορφωθεί οι ΕΕΑ μπορούν να εκδώσουν μεμονωμένη απόφαση απευθυνόμενη προς το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, με την οποία θα απαιτούν να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο.

Βασικός στόχος η προστασία του καταναλωτή

Το ΕΚ πίεσε ώστε να τεθεί η προστασία των καταναλωτών στις πρωταρχικές αρμοδιότητες των Ευρωπαϊκών Εποπτικών Αρχών, ανταποκρινόμενο στην ολοένα αυξανόμενη πολυπλοκότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι ΕΕΑ έχουν τη δυνατότητα να ερευνούν συγκεκριμένα είδη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, χρηματοπιστωτικών προϊόντων, όπως τα λεγόμενα "τοξικά" προϊόντα και συγκεκριμένων χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων, ώστε να εκτιμήσουν τους ενδεχόμενους κινδύνους που ενέχουν για την αγορά.

Οι ΕΕΑ μπορούν επίσης να εκδίδουν προειδοποιήσεις όταν αυτό θα κρίνεται απαραίτητο. Στις περιπτώσεις που καθορίζονται στις νομοθετικές πράξεις, οι ΕΕΑ μπορούν να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν προσωρινά ορισμένες χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες ή προϊόντα που απειλούν την εύρυθμη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Μπορούν ακόμα να καλέσουν  την Επιτροπή να εκδώσει νομοθετικές πράξεις για την οριστική απαγόρευση τέτοιων δραστηριοτήτων ή προϊόντων.

ΕΣΣΚ- Ταχύτερη και καλύτερη προειδοποίηση για κινδύνους

Το ΕΚ εισήγαγε διατάξεις ώστε να μπορεί το ΕΣΣΚ να επικοινωνεί με ταχύτητα και σαφήνεια. Το ΕΣΣΚ θα εκπονεί μια κοινή δέσμη ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών για τον εντοπισμό και τη μέτρηση του συστημικού κινδύνου διαφόρων διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, ώστε να εντοπίζονται τα είδη κινδύνων που αυτοί φέρουν.

Το ΕΣΣΚ, θα επεξεργάζεται, επίσης, ένα σύστημα χρωματικού κώδικα που να αντιστοιχεί σε καταστάσεις διαφορετικών επιπέδων κινδύνου. Όταν καθοριστούν τα κριτήρια της ταξινόμησης αυτής, το ΕΣΣΚ θα χρησιμοποίει τον χρωματικό κώδικα για να υποδεικνύει το επίπεδο κινδύνου.

Στην Συμβουλευτική Επιστημονική Επιτροπή του ΕΣΣΚ θα συμμετέχουν εμπειρογνώμονες που αντιπροσωπεύουν ευρύ φάσμα δεξιοτήτων και πείρας, συμπεριλαμβανομένων των ακαδημαϊκών. Αυτό θα βελτιώσει την ικανότητα του ΕΣΣΚ να προβλέπει τη συσσώρευση κινδύνου.

Τέλος, προκειμένου να αυξηθεί η αξιοπιστία του ΕΣΣΚ, Πρόεδρος του, για την πρώτη πενταετία, θα είναι ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Αύξηση αρμοδιοτήτων στο μέλλον

Θα υπάρξει αύξηση των αρμοδιοτήτων τόσο των Ευρωπαϊκών Εποπτικών Αρχών όσο και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου, εάν το απαιτήσουν οι συνθήκες. Το ΕΚ εξασφάλισε ότι η Επιτροπή θα δημοσιεύει ανά τριετία γενική έκθεση σχετικά με το αν ενδείκνυται να υπάρξει σύγκλιση της εποπτείας τραπεζών, ασφαλίσεων, επαγγελματικών συντάξεων, σχετικά με τα πλεονεκτήματα της μετακίνησης των Αρχών σε ενιαία έδρα και τέλος, σχετικά με το αν είναι σκόπιμο να ανατεθούν στην Αρχή περαιτέρω εποπτικές αρμοδιότητες στον τομέα της άμεσης εποπτείας ιδρυμάτων ή υποδομών πανευρωπαϊκής εμβέλειας.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Οι ευρωβουλευτές πέτυχαν να βελτιώσουν τη δημοκρατική επίβλεψη όλου του συστήματος εποπτείας. Το ΕΚ μπορεί να ασκήσει βέτο στον ορισμό των προέδρων των ΕΕΑ και θα έχει λόγο στην ανάπτυξη των τεχνικών προδιαγραφών και στην εφαρμογή των μέτρων. Επιπλέον, ο πρόεδρος του ΕΣΣΚ θα κρατά διαρκώς ενήμερους τον πρόεδρο και τους αντιπροέδρους της επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων του ΕΚ για τις δραστηριότητες του ΕΣΣΚ μέσω εμπιστευτικών συζητήσεων.

Οι νομοθετικές εκθέσεις παρέχουν τη δυνατότητα στην Επιτροπή; στις ΕΕΑ και στο ΕΣΣΚ να ζητούν από το Συμβούλιο να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Εντούτοις, και το ΕΚ θα μπορεί να ζητάει από το Συμβούλιο να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέσω ψηφισμάτων και ερωτήσεων, όπως δηλαδή κάνει έως τώρα όποτε θέτει αιτήματα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή.